اولین آیین نامه ی امتحانات در ایران در سال 1302 شمسی توسط شورای عالی معارف تصویب شده است و در طول این سال ها کشور ما از مقیاس ( 0 - 20 ) استفاده شده است و معلمان براساس همین مقیاس ، نتایج آزمون ها را به دانش آموزان واولیا بازخورد داده اند . بازخوردبا این مقیاس فاصله ای به دلیل ابهام در تفسیر ، تصویر نسبتا دقیقی از وضعیت یادگیری دانش آموز ارائه نمی دهد. علاوه بر آنکه دقت زیاد در فواصل بین هشتاد قسمت بیست و پنج صدمی ، موجب تشدید رقابت در محیط یادگیری می شود و ....

در ارزشیابی کیفی توصیفی مقیاس ترتیبی ( در حد انتظار ، نزدیک به انتظار ،نیازمند تلاش بیشتر ) جایگزین نمرات کمی می شود . این مقیاس انعطاف پذیری بیشتری داشته و کمتر باعث فضای رقابتی می شود. نکته ی اساسی دیگر این که دانش آموزان در حین فرایند یاددهی -یادگیری بازخوردهای ترتیبی (رتبه) یا فاصله ای (نمره) دریافت نمی کنند. به اعتقاد صاحب نظران تعلیم و تربیت ، در حوزه ی ارزشیابی تحصیلی (  بلک و ویلیام ) دریافت این نوع بازخورد ها از سوی معلم فرایند یادگیری دانش آموزان را سست می نماید. خلا این نوع بازخورد ها را ، بازخورد های توصیفی که با معنا و مؤثر هستند پر می کنند و دانش آموزان را در جهت شناخت وضعیت پیشرفت یادگیری خود قرار می دهند و دانش آموزان در این راه رهنمود هایی برای بهبود یادگیری خود دریافت می کنند. تحقیقات نشان داده اند که بازخورد توصیفی ، یادگیری دانش آموزان را بهبود می بخشد و آن ها را به توسعه ی فعالییت های یادگیری تشویق می نماید. تصور حذف نمره برای بسیاری از معلمان و اولیای دانش آموزان ناممکن است .همانطور که اشاره شد به باور بسیاری نمره ی اهرمی انگیزشی و قوی و یکی از ابزارهای اقتدار معلم است بنابراین حذف آن خلا بزرگی در جریان یادگیری ایجاد می نماید. منتقدان ارزشیابی توصیفی عقیده دارند ، نمره تأثیر انگیزشی داشته ودانش آموزان را به تلاش بیشتری وادار می کند، به باور منتقدان نمره پاداش یادگیری دانش آموزان است و آنان را برای گرفتن این پاداش به تکاپوی بیشتری وا می دارد. در شرح دیدگاه های برنامه ریزی درسی مبتنی بر روان شناسی رفتارگرا و شناخت گرا ، تفاوت های عوامل ایجاد کننده ی انگیزش مورد بحث قرار گرفت . تردیدی وجود ندارد که این نوع پاداش نمره ای ، پاداش بیرونی است . در دیدگاه های شناختی و فراشناختی آن چه انگیزش واقعی و پایدار برای یادگیری ایجاد می کند ، شوق و ذوق یادگیری و آگاهی از چگونگی پیشرفت در یادگیری است . بر اساس این کنجکاوی و میل طبیعی به یادگیری هر کودک قبل از ورود به مدرسه و آغاز یادگیری رسمی ، آموخته های فراوانی دارد. جریان ارزشیابی  ، آنگاه که با فرایند یاددی - یادگیریدر هم تنیده می شود انگیزش پایدارتری در دانش آموزان ایجاد می کند .

واقعییت این است که حذف نمره و هرگونه بازخورد غیر توصیفی حداقل در دوره ی دبستان ، مشکلی ایجاد نمی کند و حتی به بهبود شرایط یادگیری هم می انجامد ، چرا که بچه ها ، دیگر نگرانی کسب نمره ندارند و به دنبال شناخت اشتباه خود در فعالییت های یادگیری هستند. والدین نیز از کودک خود ، نمره نمی خواهند بلکه از فرزندشان به جای آن که بپرسند " امروز در امتحان چند شدی ؟ " از او می پرسند " امروز چه یادگرفتی ؟ " .در شرایط کنونی در نظام آموزشی دوره ی دبستانی ، حذف نمره ، حذف یکی از عوامل اضطراب آور در مدرسه است . از آن پس در کلاس درس شرایطی ایجاد میشود که مسافر کوچک یادگیری ، سفرش را با آرامش خاطر دنبال کند . حذف نمره ، اقتدار معلم را نیز کاهش نمی دهد زیرا در این دوره ، منشأ اقتدار معلم ، اساسا ارتباط انسانی و عاطفی معلم با دانش آموزان است و نه صرفا توانایی تنبیه و تشویق رسمی به وسیله ی نمره .

بدون شک بخش عمده ای از کسالت و خسته کنندگی یادگیری های رسمی که در کلاس درس روی می دهند ناشی از روش ها و ابزارهایی است که در جریان آموزش به کار گرفته می شوند . بنابراین با تغییر این روش ها و ابزارهای معمول می توان این کسالت ها را برطرف نمود. با این حال اثر مشوق های بیرونی را در بهبود یادگیری نمی توان انکار کرد و نباید آن ها را نادیده گرفت . این به آن معنی نیست که از هر مشوقی باید استفاده کرد . البته ، میتوان بازخوردهایی را جانشین نمره کرد که ضمن داشتن آثار تشویقی نمره ، مشکلات آن را نداشته باشد. این ویژگی ارزشیابی کیفی توصیفی ، با اصل دوم و چهاردهم اصول حاکم بر ارزشیابی تحصیلی متناسب است.

اصل دوم ناظر به بازخورد ثمربخش و مفید نتایج ارزشیابی از فرایند یادگیری است و اصل چهاردهم ناظر به کاهش آثار آسیب زا و غیر اخلاقی ارزشیابی تحصیلی است . بر اساس نتایج مشاهدات و بررسی های صورت گرفته در طرح ارزشیابی کیفی توصیفی در طول پنج سال اجرای آزمایشی آن ، و حذف نمره به روند یادگیری دانش آموزان آسیبی نمی زند و به کارگیری بازخورد های توصیفی به جای آن ، کمک مؤثری در بهبود محیط یادگیری خواهد نمود.

کتاب ارزشیابی برای یادگیری ،سید جلال الدین حسینی ایرج